11.06.2019 Tarihli ve 44011 Sayılı Tehlikeli Madde Faaliyet Belgesi Düzenlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönerge 2. Madde (b) bendine göre; Bu yönerge, ADR Sınıf 6.2’ye tabi bulaşıcı maddeler ile iştigal eden ve Ek-4’de yer alan gerçek ve tüzel kişilere sahip işletmeleri kapsamaktadır. Bu yönergede Ek-4 ‘ de yer alan işletmeler; Üniversite Hastaneleri ve müstakil klinikleri, Genel maksatlı hastaneler ve müstakil klinikleri, Doğum hastaneleri ve müstakil klinikleri, Tıp merkezleri, Müstakil diyaliz merkezleri, Tıbbı ve biyomedikal laboratuvarlar, Biyoteknoloji laboratuvarları ve enstitüleri, Mikrobiyoloji laboratuvarları, Tıbbı araştırma merkezleri, Bölge kan merkezi laboratuvarları, Hayvan hastaneleri, Hayvanlar üzerinde araştırma ve deneyler yapan kuruluşlar, Veteriner kontrol ve araştırma enstitüleridir.
Zehirli ve bulaşıcı kimyasalların bulunduğu bu işletmeler ADR hükümlerine tabi tutulmaktadır. Sağlık kuruluşlarında birçok farklı türde tehlikeli atık bulunmaktadır. Bunlardan bazıları ADR Sınıf 6.2 olan, UN 2814 Bulaşıcı Madde, İnsanları Etkileyen, UN 2900 Bulaşıcı Madde, Hayvan Sağlığını Etkileyen, UN 3373 Biyolojik Madde, Kategori B ve UN 3291 Klinik Atık veya Tıbbi Atıklar işletmede ADR anlaşması ve ülke iç mevzuatlarına uygun elleçlemesi ve gönderimi yapılmalıdır.
ADR bulaşıcı maddeleri; patojen içerdiği bilinen ve içermesi muhtemel maddeler olarak açıklamaktadır. Patojenler; bakteriler, virüsler, riketsiya, parazitler, mantarlar gibi mikroorganizmalar ve prionlar gibi insanlarda veya hayvanlarda hastalığa neden olabilecek ajanlardır. Hastaneler ve diğer sağlık hizmeti verilen alanlar hem ihtiva ettikleri bulaşıcı hastalık riski hem de oluşturdukları atıkları, bulaşıcı maddeler kapsamında dikkat edilmesi gereken durumlar oluşturmaktadır. ADR yükümlülükleri bazında bakıldığında sağlık kuruluşları; bulaşıcı maddeler dışında farklı tehlikeli madde riskleri de barındırmaktadır. Laboratuvarlarda bulunan kimyasallar, dezenfektanlar, kullanılan basınçlı kaplar, teşhis veya tedavi amacıyla kullanılan radyoaktif malzemeler örnek olarak verilebilir.
ADR’ de bulaşıcı maddelerin kapsama girdiği durumlar dışında bazı belirli muafiyetler ile de taşınabilmektedir. ADR 2.2.62.1.5 ‘e göre;
– İnsanlarda veya hayvanlarda hastalığa neden olma ihtimali olmayan maddeler, başka bir sınıfa dâhil edilmeleri için gerekli kriterlere uymadıkları sürece,
– İnsanlar veya hayvanlar için patojenik olmayan mikroorganizmaları içeren maddeler, başka bir sınıfa dâhil edilmeleri için gerekli kriterlere uymadıkları sürece,
– Bir sağlık riski oluşturmayacak şekilde nötralize edilmiş veya etkisiz hâle getirilmiş, herhangi bir biçimde patojen içeren maddeler (Serbest sıvısı çekilen tıbbi ekipman dahil), başka bir sınıfa dâhil edilmeleri için gerekli kriterlere uymadıkları sürece,
– Patojen konsantrasyonu, doğal olarak karşılaşılabilecek seviyede olan ve önemli bir hastalık riski oluşturulmadığı düşünülen maddeler (yiyecek, içecek ve su numuneleri dâhil), başka bir sınıfa dâhil edilmeleri için gerekli kriterlere uymadıkları sürece,
– Emici bir malzemeye kan damlatılarak elde edilmiş, kurumuş kan lekeleri,
– Dışkıda gizli kan tarama numuneleri,
– Transfüzyon amacıyla ya da transfüzyon ya da transplantasyon için kullanılacak kan ürünleri hazırlama amacıyla toplanmış olan kan ve kan bileşenleri ve transplantasyonda kullanılması amaçlanan her türlü doku ve organ ile bu amaçlarla bağlantılı olarak alınan numuneler,
– Numune, sızıntıyı önleyecek veya uygun olduğu üzere “Muaf insan numunesi” veya “Muaf hayvan numunesi” sözcükleriyle işaretlenmiş bir ambalajda taşındıkları sürece, patojen bulundurma ihtimali minimum olan insan veya hayvan numuneleri,
Aşağıdaki koşulları yerine getirmesi kaydıyla, ambalajın yukarıdaki zorunluluklara uyduğu düşünülür:
(a) Üç bileşen içeren ambalaj:
(i) sızdırmaz ana kap(lar);
(ii) sızdırmaz ikincil ambalaj ve
(iii) kapasitesine, kütlesine ve kullanım amacına uygun sağlamlıkta ve en az bir yüzeyinin boyutları asgari 100 mm x 100 mm olan dış ambalaj;
(b) Sıvılar için, bütün içeriği emebilecek miktarda emici malzeme, ana kap(lar) ile ikincil ambalaj arasına yerleştirilir, böylece taşıma sırasında sıvı maddenin dışarıya akması veya sızması durumunda bu maddenin sıvının dış ambalaja ulaşması ve tampon malzemesinin yapısını bozması engellenir;
(c) Birden çok kırılabilir ana kap, tek bir ikincil ambalaja yerleştirildiğinde, her ikisi de ayrı ayrı sarılır veya birbiriyle temas etmelerini engelleyecek şekilde ayrılır.
NOT 1: Maddenin işbu paragraf uyarınca muaf tutulması için profesyonel muhakeme gereklidir. Bu muhakeme, bilinen tıbbi geçmişe, semptomlara veya gerek insan gerekse hayvan olsun kaynağın koşullarına ve yerel endemik koşullara dayanmalıdır. İşbu paragraf altında taşınabilecek numuneler; kolesterol seviyesini, kan şekeri seviyesini, hormon seviyesini veya prostat spesifik antikorları (PSA) izlemek için kan ve idrar testlerini; bulaşıcı hastalığa sahip olmayan insanların veya hayvanların kalp, karaciğer veya böbrek gibi organlarının işlevlerini izlemek için kan ve idrar testlerini; terapötik ilaç takibi için kan ve idrar testlerini; sigorta veya istihdam amaçlı ve uyuşturucu veya alkol tespiti için yapılan kan ve idrar testlerini; gebelik testlerini, kanser araştırması için yapılan biyopsileri; enfeksiyon şüphesi yoksa insanlarda veya hayvanlarda antikor saptanması (örn. aşı ile uyarılmış bağışıklığın değerlendirilmesi, oto-immün hastalığının tanısı, vb.) ile ilgili kan ve idrar testleri kapsar.
– Tıbbi atık (UN No. 3291), Kategori A’daki (UN No. 2814 veya UN No. 2900), Bulaşıcı maddelerle kirlenen veya bunları içeren tıbbi cihaz veya ekipmanlar ve bir başka sınıfın tanımını karşılayan diğer tehlikeli mallarla kirlenen veya bunları içeren tıbbi cihaz veya ekipmanlar haricinde; Normal taşıma koşullarında kırılmayacak, delinmeyecek veya içeriklerini sızdırmayacak şekilde tasarımı yapılmış ve üretilmiş ambalajlarla ambalajlandığı takdirde, dezenfeksiyon, temizlenme, sterilizasyon, tamir veya ekipman iyileştirme için taşınan bulaşıcı maddelerle kirlenmiş veya onları içeren tıbbi cihaz veya ekipmanlar,
ADR hükümlerine tabi değildir.
Yazar: Tuğçe AYDIN